برداشتی اجمالی و تحلیلی کوتاه بر کتاب انسان در جستجوی معنا
نویسنده : دکتر ویکتور امیل فرانکل روانپزشک و عصب شناس اتریشی( ۱۹۹۷- ۱۹۰۵ وین)
کتاب انسان در جستجوی معنا ایده ی دکتر فرانکل در روانشناسی به عنوان مکتب سوم روان روانشناسی ویَن به نام لوگوتراپی یا معنادرمانی و بر اساس این جمله
از نیچه :
« هرکسی یک چرایی برای زیستن داشته باشد با هر چگونگی کنار خواهد آمد.» شکل گرفته است.
این کتاب روایت تخصص و تجربیات دکتر فرانکل در دوران فاجعه باری است که به عنوان یک یهودی در اردوگاه های کار اجباری آلمان نازی در بین سالهای (۱۹۴۲ – ۱۹۴۵) حضور داشته است.
در واقع این شخصیت، با حس مسئولیت پذیری نسبت به والدین خود در بهترین فرصت دعوت پذیرش شهروندی آمریکا آنهم قبل از اسارت در زندانهای آدم سوزی اس اس ها ( گارد حفاظت نازی های هیتلری) آلمان نازی را نمی پذیرد.
با این که به گفته خودش می دانسته که دیر یا زود به عنوان یک یهودی به اسارت نازی ها و تحت شکنجههای آنها در خواهد آمد.
در سال ۱۹۴۲ در اواسط جنگ جهانی دوم ،نازی های آلمان با برتری اولیه علیه متفقین سه گروه کمونیست ها، همجنسگرایان و یهودیان را که غیر مفید میدانستند روانه ی اردوگاه و زندان بکار اجباری کار کرده بودند.
امیل فرانکل با ایده ی مسئولیتپذیری و معنا درمانی در آن سال های زندان و کمک به زندانیان به _اثبات نظریه_ که بعدها مکتب جدید او در روانشناسی می شود ،میرسد و سالهای زندان را درس بزرگ تجربی در تکمیل مکتب روانشناسی خود می داند.
نشانه ها و افتخارات دکتر فرانکل :
– در ۱۶ سالگی با زیگموند فروید (روانشناس تحلیلی ۱۸۵۶-۱۹۳۹ چک ) مکاتبه و ملاقات می کند .
-بعدها گرایشهای نظریه دکتر آلفرد آدلر(۱۸۷۰-۱۹۳۷ روانشناس، اتریش) را دنبال میکند.
– قبل از اسارت دکتر عصب شناس و رئیس بیمارستانی در وین بوده است.
-در سال ۱۹۴۹ بعد از جنگ جهانی دوم دکترای اعصاب و روان خود را اخذ می کند.
– دارای دکترای افتخاری از ۱۲۰ دانشگاه سراسر جهان است.
انسان در جستجوی معنا کتابی است در جهت خودسازی و خودشناسی که با نظریه روانشناسی جدید دکترین های وین دایر و ویلیام گلاسر همراستا است.
در این کتاب به جای پرداختن به ریشه یابی عمیق سابقه روانی بیمار که به گذشته و ذهن ناخودآگاه و خواسته توجه دارد به روانشناس مرتفع مبتنی بر آینده اشخاص به موارد و نتایج ذیل میپردازد.
-آزادی به معنای رهایی از سه چیز است ( غریزه، عادات و خویها )
-در آدمی انگیزه بنیادی وجود دارد که معطوف به معناست.
– مکتب فروید و آلفرد آدلر را مکمل هم ( انسان بودن ، آگاه بودن ، مسؤل بودن ) میداند و بعد از آن مکتب روانشناسی فرانکل(خودش) از مکاتب مطرح روانشناسی در جهان می شود.
-انسانی که نتواند پایان هستی مشروط خود را ببیند قادر نیست هدف نهایی در زندگی داشته باشد .
-آنچه نهایتاً سبب فروپاشی وضعیت روحی و درونی زندانیان میشد وابستگی چندانی به شرایط روانی زندانیان نداشت بلکه ناشی از تصمیم گیری آزاد و انتخاب آنها بود.
-بررسی روانشناسان نشان داد که فقط آن دسته از زندانیان قربانی تاثیرات مخرب زندگی اردوگاهی شدند که اجازه دادن اخلاقیات و معنویات درونشان افول کند.
– زندگی دست یافتن به هدف از طریق خلاقیت فعالانه است و آن یک موهبت ارزشمند است .
-دو نژاد از انسان ها در جهان در بین تمام اقوام و مذاهب وجود دارد. انسانهای کامل و انسان های ناقص .
– خلاء وجودی حاصل کسالت، روزمرگی، افسردگی، داشتن پوچی و نداشتن معنا در زندگی که یکی از اختلالات روانی عصر حاضر است.
علاوه بر اختلال بیکاری که حاصل وضعیت اقتصادی اجتماعی فرد است ، سه نوع دیگر اختلال خاص و شایع در بین نسل جوان: افسردگی و پرخاشگری و اعتیاد است.
– آزادی جنبه منفی پدیده کلی است که جنبه مثبت آن مسئولیت پذیری است. اگر آزادی در چارچوب مسئولیت قرار نگیرد در معرض سقوط خواهد بود و به استبداد کشیده خواهد شد.
– من توصیه میکنم که در برابر مجسمه آزادی در ساحل شرقی آمریکا مجسمه مسئولیت پذیری نیز در سواحل غربی آمریکا نصب شود.
– خوش بینی حزنانگیز سه گانه:
را درد، احساس گناه و مرگ می داند و راه حل های آن را
الف) تبدیل درد به دستآورد
ب) بهرهکشی از احساس گناه و تبدیل آن به فرصت جهت زندگی بهتر
ج) بهرهگیری از زندگی فانی (مرگ) در جهت تبدیل به شغل و عملکردهای مسئولانه
-او استفاده از تحلیل های وجودی به جای دکترین های رسمی در راستای کارش قرار داشت و بر حسب نیازهای بیمار تمرکز می کرد نه تئوریهای موجود.
– قدرت تحمل انسان های که در مقابل دشواریها و امتحانات سخت که با وجود داشتن معنا در زندگی با مقاومت ادامه دادهاند بسیار زیاد و بی نهایت خواهد بود. لذا رنج کشیدن برای کشف معنای زندگی را ضروری میداند .
– شواهد نشان میدهد افرادی که نه هنرمند برجسته و نه دانشمند سرشناس بوده اند تنها با عزت نفس توانسته اند بر دشواری ها و ناملایمات شدید در زندگی خود مسلط شوند.
– مسئولیتپذیری و کمک به انسانها و تشویق مردم جهت شناخت خلاقیت شان برای هدف گذاری لازمه داشتن معنا است.
– در روانشناسی قدیم مشکلات روان افراد را قربانی محیط ،وراثت و اجتماع میدانستند یعنی اینکه انسان این موجود برتر را فاقد اراده ،قدرت و انتخاب تلقی میکردند لذا قدرت دهی و معنا از او می گرفتند.
– روان درمانی سنتی اصرار دارد که درمان را بر یافتههای سبب شناسی و ریشه یابی استوار کند که این خلاف قدرت تصمیم و اختیار آدمی است.
-در لوگوتراپی ،روان درمانی، معنای زندگی :
معنا درمانی برای هر شخص با توجه به موقعیت قرارگیری روحیات، ظرفیت و خواسته های او متفاوت خواهد بود.
هر انسان توسط زندگی خود به چالش کشیده میشود و به زندگی خود بر اساس وظایف و دیدگاهش می تواند پاسخگو باشد .
لذا معنای زندگی یا لوگوتراپی بر اساس موقعیت شخص معنا میدهد.
برای شروع دوباره بایستی جوری زندگی کرد که انگار دومین بار به دنیا آمده و خطاهایی که در زندگی نخست انجام دادهاید را اصلاح کنید.
نقش لوگوتراپیست این است که به میدان دید انسان وسعت دهد تا معنا و ارزشِ بیشتری در حیطه خودآگاهی شخص بیمار قرار گیرد.
معنای زندگی با توجه به خواستهها و اهداف جدید در حال تغییر است.
معنای زندگی میتواند در سه شیوه شکل گیرد.
۱. در جهت خلق یک اثر یا انجام کاری در آینده.
۲. با تجربه کردن کارها در مواجه با افراد (عشق)
۳. پذیرفتن رنج های غیر قابل تحمل زندگی ( استفاده از نیروهای خود برای چیرگی در بیماری و رنجش ها)
در روان درمانی معنا محور برای پویایی اندیشه و رشد نیاز به تنش و چالش در زندگی داریم، اگر همیشه در تعادل حیاتی باشیم یک نوع نقص انسانی به شمار می رود زیرا انسان در حال تلاش برای رسیدن به هدف نیاز دارد که بر اثر این تلاش در مواجهه با چالش و تنش برایش روی دهد.
همین تنش هاست که تلاش ایجاد می کند که متعاقباً به زندگی معنا خواهد بخشید.
به طور کلی این روش روان درمانی که متکی به مسئولیت پذیری و فرصت سازی از موانع (وین دایر ) واقعیت درمانی (ویلیام گلاسر) میباشد.که تقارن و اثبات تکمیلی آن منشا گرفته شده از ادیان و این آیه از قرآن است :
...وعسی آن تکرهوا شیا و هو خیر لکم…..بخشی از آیه ۲۱۶ سوره بقره.
وقتی ناملایمات و موانع دشوار در زندگی ما رخ میدهد که تحمل آن برای ما سخت می گردد اگر نتوانیم آن را بپذیریم و با آن کنار بیاییم دچار انزجار، افسردگی، ناامیدی و خلاء وجودی خواهیم گشت.
اگر هم آن را در جهت خیر، یادگیری و کشف نشانه های آن قلمداد کنیم مسلما برایمان درس ها و درک های به همراه خواهد داشت.
همانطور که ۶۳ سال عمر مبارک رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم از کودکی تا مرگ همراه با چالشها، ناملایمات، دشواری ها و موانع بوده و محمد صلی الله علیه وآله و سلم بدون انزجار، غم و نا امیدی با پذیرش مسئولیت ها و فرصت سازی از موانع در جهت خیر خواهی از انسانها حرکت کرده و با معنا دادن به زندگی هم در این سرای کوتاه هم در سرای آخرت به راز و رمز زندگی پی برده به طوری که شاگردان مکتب او بدون سواد تنها با آگاهی و باور ایمانی تمام دشواریها که به مراتب طولانی تر و پیچیده تر از زندان اجباری کار هیتلر بوده را با موقعیت به دستیابی به اهداف بلند مرتبه و عالی پیمودند .
مساله دیگر این است که ضرورت ناملایمات در زندگی بشر در جهت خیر او در قرآن کریم ذکر گردیده است ،از جمله :
اصحاب کهف(س کهف)
تهمت به عایشه (س نور)
-شکست سخت اولیه مسلمانان در جنگ احد
-خسارت زیاد با نفرات بیشتر مسلمانان در جنگ حنین
و مثال بسیاری دیگر در قرآن که قابل فهم و درک می باشد.
✏امین فر
برای دانلود کتاب در جستجوی معنا اینجا کلیک کنید