نقد و بررسی کتاب خاطرات ارتباط موثر استاد بخشایش

✏ سیدعبدالجلیل قتالی نویسنده و محقق

بسم الله الرحمن الرحیم

با حمد و ثنا بر خالق بی بدیل و سلام و درود بر فرستاده اش محمد مصطفی و بر آل و اصحاب او.

ضمن عرض سلام و آرزوی سلامتی و توفیق برای جناب مهندس محمدنور امین فر ، نخبگان و فرزانگانی که به این گروه دعوت شده‌اند امید است نهایت استفاده از ایده ها و نظرات دوستان عزیز ببریم.

محمدنور امین فر متولد ۱۳۵۳ دارای لیسانس مهندسی معماری و فوق لیسانس مدیریت اجرایی و از پرسنل کارشناس بهره بردار تولید کارخانه سیمان هرمزگان است .

این شخصیت پس از سال‌ها فعالیت و تلاش در کارخانه و فعالیتهای جمعی شورای کارگری،حل اختلاف کارگری- کارفرماییِ اداره کار،مدیریت تعاونی مسکن کارگری خمیر و ساخت مسکن مشارکتی خصوصی اخیراً پس از بحران و بدنبال آن تغییر نگرش و تحولی جدید به نویسندگی روی آورده و با نوشتن کتاب های” هنر دوست یابی و ارتباط موثر” در سال ۱۳۹۷ و “خاطرات ارتباط موثر استاد بخشایش” در سال ۱۳۹۹ که هر دو در انتشارات ایلاف شیراز به چاپ رسیده است خود را در سلک نویسندگان موفق این سامان قرار داده است.

اما اگر بخواهیم اثر دوم ایشان کتاب “خاطرات ارتباط موثر استاد بخشایش” را در بوته ی نقد و بررسی قرار دهیم لازم است ابتدا به ویژگی‌های این کتاب اشاره ای داشته باشیم .

این اثر که در ۱۲۸ صفحه است با همکاری خانم سعیده شکوهی همسر نویسنده در ۱۰۰۰ نسخه و قیمت ۲۰۰۰۰ تومان در بهار ۱۳۹۹ در قطع رقعی در انتشارات ایلاف به چاپ رسیده است.

هدف و انگیزه ی اصلی نویسنده بررسی ارتباطات موثری بوده که استاد بخشایش یکی از چهره‌های فرهنگی و ادبی شهرستان خمیر بر افراد داشته و اینکه چگونه این شخصیت با اتخاذ این روش مثبت به یک چهره تاثیرگذار تبدیل شده است .
در ضمن اینکه مطالعه ی کتاب می‌تواند نقش الگویی و آموزشی برای خوانندگان به دنبال داشته باشد که یک انسان اگر مصمم باشد می‌تواند با روابط گرم و صمیمانه خود با افراد و دیگر جوامع تغییراتی در زمینه روابط اجتماعی ایجاد کند.
روابط موثر و فعال عامل گمشده ی بسیاری از جوامع عقب افتاده است. چنانچه در یک جامعه چند انسان متعهد، مسئول و تاثیرگذار مشغول فعالیت باشند می‌توانند مسیر آن جامعه را به سمت و جهت دیگری تغییر بدهند .

همانطور که در کتاب اول مهندس امین فر ” هنر دوست یابی و ارتباط موثر ” در پی نفی عوامل منفی و برجسته کردن عوامل مثبت فضائل انسان‌هاست و می‌خواهد از اثرات نیک مادی و زیبایی معنوی که صفات مثبت برای خود و دیگران به جا می گذارد توضیح دهد ، در این کتاب اغلب هدفش برجسته کردن نقش استاد بخشایش در تاثیرگذاری موفق بر روی افراد مختلف است.

نویسنده در هر دو کتاب به دنبال این حقیقت است که می‌خواهد خوانندگانش را متوجه نیمه پر لیوان کرده و نظر افراد را همواره از نیمه خالی لیوان به نیمه پر لیوان معطوف نماید.

مبالغه نیست اگر بگوییم مهندس امین فر نمونه یک انسان شاکر و سپاسگزاری است که می‌خواهد نسبت به افرادی که به او و دیگر همنوعانش کمک کرده‌اند و راه صحیح و هموار به آنها نشان داده‌اند، پیش از آنکه آنان را از دست بدهد مورد تفقد و تجلیل قرار دهد و او یکی از اساتید خود را به نحو شایسته ای مورد تکریم و تقدیر قرار داده است و خود را مصداق این حدیث نبوی که فرمود : 《 من لم یشکر الناس لم یشکر الله 》 کسی که شاکر انسان‌های خدمتگزار نباشد ، بی‌تردید شاکر خداوند متعال نیز نخواهد بود.
واضح است که در جهان پیچیده ی امروز ارتباط نقش مهمی در زندگی فردی و اجتماعی انسان ها دارد و هر فرد برای حضور موثر در جامعه می بایست دارای مهارت ارتباطی باشد تا بتواند منظور و هدف خود را به صورت های کلامی و غیرکلامی به دیگران منتقل نماید.
برقراری ارتباط موثر یکی از مهارت های اساسی زندگی است که اصولا برای رسیدن به موفقیت و داشتن یک زندگی خوب می بایست فرا گرفته شود، چون انتقال پیام در گرو داشتن ارتباط موثر و مفید با دریافت کنندگان پیام است.

عواملی مانند داشتن اعتماد به نفس و خودباوری ،عزت نفس ، تکریم و تفقد مخاطب ، _پرهیز از پیش داوری و قضاوت های عجولانه ، درک مخاطب ،گوینده و شنونده ی خوب بودن و شیرین زبانی
به قول شاعر:
《 به شیرین زبانی و لطف و خوشی توانی که پیلی به مویی کشی 》
که می‌تواند در ایجاد ارتباط با دیگران موثر باشد.

این کتاب با پیشگفتار و مقدمه ای از نویسنده و دو مقدمه دیگر اولی بدر راهپیما فوق لیسانس روانشناسی که او نیز افتخار شاگردی استاد بخشایش داشته و از بعد روانشناختی به کتاب نگریسته، مقدمه‌ای بر آن نگاشته که در خور توجه است و همچنین سید عبدالباعث قتالی امام جمعه اهل سنت و جماعت بندرعباس که از دیدگاه دین شناسانه مهندس امین فر را ستوده و کارش را منحصر به فرد نامیده که قبل از این کسی در این مناطق انجام نداده است و ابراز مسرت نموده که فردی از همشهریان به نام مهندس امین فر همشهری دیگری به نام حاج محمدنور بخشایش که منشأ خدمات ارزنده بوده و تاثیرات فراوانی در جامعه گذاشته را مورد تکریم و تجلیل قرار داده است.

امین فر در این کتاب که شامل سه بخش است:

بخش اول را به بیو گرافی استاد بخشایش و معرفی شهر بندرخمیر و همچنین به خاطرات دوران کودکی، دوره سپاه دانش، ازدواج، استخدام در آموزش و پرورش، ورود به دانشگاه، فعالیت های دانشجویی و تدریس
و بخش دوم به سفرهای متعدد او به کردستان، شرکت در جماعت تبلیغ، همکاری با کمیته امداد، تحقیقات و فعالیت های سیاسی – مذهبی ملاقات با علما و احزاب

و بخش سوم به نقطه نظرات و فعالیت های متفرقه و حکایاتی از مولانا، امام محمد غزالی، حافظ، شیخ عبدالقادر گیلانی، عمر خیام و همچنین همکاری با خیرین و انجام امور خیریه جهت جذب کمک های مالی به مناطق محروم، سفر حج، کتابخانه و نویسندگی اختصاص داده است.
یعنی نویسنده هم برخی خاطرات و هم برخی تجارب استاد را مورد بررسی قرار داده است.
با این هدف که از ارائه همه ی این مباحث، نتایجی کسب کند و آن را به خوانندگان خود القا نماید.

گرچه مراجعات نویسنده به استاد بخشایش در ایامی بوده که ایشان بر اثر سکته، دچار فلجی قسمت راست بدن بوده، با ضبط صدا و استفاده از روش میدانی به طرح زندگی و فعالیت های گوناگون اجتماعی سیاسی و مذهبی ایشان پرداخته والحق والانصاف با استعانت از جملات قصار و چاشنی کلام بزرگان ، آوردن اشعاری از شعرا و آیاتی از کلام الله مجید توانسته است به روانی و شیوایی مطالبش کمک بیشتری کند و خواننده را مجاب نماید تا کتاب را به اتمام نرسانده دست از مطالعه بر ندارد و این هنر نویسنده را می رساند.

نویسنده در این کتاب با شیوه ی بدیع توانسته مفاهیم را به روشنی روایت کند و علی رغم مشکلات و سختی‌هایی که شرح حال و زندگینامه نویسی دارد توانسته است با درصد قابل قبولی به اهداف مورد نظر دست یابد. چون در هر فصل به گوشه ای از زندگی و فعالیت های اجتماعی، سیاسی و دینی استاد آشنا می شویم، که به نحوه ی ارتباط موثری که ایشان بر افراد مختلف داشته پی خواهیم برد.

به عنوان مثال به نقش فرد فقیر ماهیگیری به نام ماشاءالله که از بستگان دور استاد است اشاره کرده که چگونه مانند پروانه بر گرد شمع وجود او در گردش است که مسئولیت مشت و مال و فیزیوتراپی خانگی را علی‌رغم از دست دادن کسب و کار روزانه به عهده گرفته است و این بر می گردد به ارتباط موثری که استاد بر ماشاءالله گذاشته است که حدود سه سال است همواره این خدمت را وظیفه ی خود تلقی می کند.

جالب است که برخی اهالی رمشک استان کرمان و روستاهای اطراف آن هستند که از حدود ۴۵ سال قبل که استاد بخشایش در آن منطقه سپاه دانش بوده و افرادی که در آن زمان افتخار شاگردی او را داشته اند، هنوز هم از دوستان صمیمی ایشان محسوب می‌شوند .

آنها هر از چندگاهی به ملاقاتش می‌آیند و مهمانش می‌شوند و چاره‌ ی بسیاری از مشکلات خود را با همفکری و یاری استاد مرتفع می‌کنند و این نمونه بارز یک ارتباط قوی و موثر است که یک فرد متعهد می تواند به دانش آموزان، همکاران و مخاطبان خود داشته باشد.

دوستان فراوانی از بلوچستان و کردستان ، دوستانی از مناطق لارستان ، بستک ، فرامرزان روستاهای غرب بندرلنگه ،منطقه پدل و لمزان ، رویدر و بسیاری از مناطق دیگر که در ایام سلامتی مرتب به ملاقات او می آمدندو پس از بیماری نیز به عیادتش می آمدند و اکنون که بیماری کرونا شیوع پیدا کرده مرتب با تلفن با او در ارتباطند و ارتباط خود را با او قطع نکرده اند.

نویسنده از لحاظ ساختارگرایی، روانکاوی ، مطالعات فرهنگی و اجتماعی به زیبایی توانسته است اهداف خود را پیگیری نماید و به نتیجه قابل قبولی رسیده است.

هدف اینجانب از نوشتن این کلمات نقد کتاب بوده است لهذا یک نقد باید بازتاب دهنده نظریه منتقد باشد و در آن نقاط قوت و ضعف کتاب به درستی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
در حقیقت نقد یک کتاب، توصیف ، تحلیل و ارزیابی کیفیت و تاثیر گذاری یک کتاب بر خواننده است نه بازگو کردن کتاب.

ایرادی که بر نویسنده وارد است، این است که از مقدمات متعدد در ابتدای کتاب استفاده کرده و از آیات قرآنی و احادیث نبوی پیرامون مبانی اخلاقی که می‌تواند تأثیر فراوانی در ارتباط موثر با مخاطبان داشته باشد استفاده اندکی به عمل آورده است.

در پایان موفقیت این نویسنده جوان و فهیم را آرزومندم و امید است باز هم شاهد آثار دیگری در ارتباط با بحث ارتباطات موثر از ایشان باشیم.
از اساتید گرامی گرانقدر که در گروه حضور دارند استدعا می‌شود در صورت امکان نقد و نظر خود را پیرامون این کتاب مرقوم فرموده تا انشاءالله مورد استفاده نویسنده و دیگر حاضران در گروه قرار گیرد. والسلام

✏ سیدعبدالجلیل قتالی نویسنده و محقق

لازم به ذکر است مطالب بالا قبل از وفات استاد بخشایش  در گروه واتس آپ نقد و بررسی کتاب مذکور توسط استاد سید عبدالجلیل قتالی  بررسی و نوشته شده است.